Năm 2024, huyện Long Phú được Bộ Nông nghiệp và Môi trường chọn thực hiện mô hình điểm với diện tích 50 ha/46 hộ thực hiện tại Hợp tác xã Nông nghiệp Hưng Lợi, xã Long Đức; mô hình được thực hiện trong 02 vụ (Vụ Hè thu năm 2024 và vụ Đông xuân 2024 – 2025). Và đến năm 2030, huyện Long Phú đăng ký tham gia thực hiện mô hình với diện tích 8.150 ha. Tuy chỉ mới trải qua 02 vụ sản xuất lúa ban đầu, nhiều nông dân đã mạnh dạn xin tham gia thực hiện mô hình. Việc sản xuất lúa theo mô hình giúp giảm chi phí đầu vào, giảm phát thải và tăng lợi nhuận. Điển hình là việc sản xuất lúa ST25 vụ Hè Thu 2024 và vụ Đông xuân 2024 – 2025, tại Hợp tác xã Hưng Lợi, xã Long Đức, với chi phí sản xuất chỉ khoảng 20 triệu đồng/ha; tổng doanh thu lên đến 77 triệu đồng/ha và lợi nhuận 57 triệu đồng/ha. Ngoài ra, việc sản xuất lúa phát thải thấp với nòng cốt là hợp tác xã đã bước đầu hình thành mối liên kết sản xuất bền vững, đảm bảo đầu ra ổn định cho nông dân. Để đồng thuận tham gia Đề án, 46 hộ nông dân với 50ha đất canh tác là thành viên của Hợp tác xã Nông nghiệp Hưng Lợi, phải thực hiện nghiêm ngặt quy trình kỹ thuật canh tác, từ khâu làm đất, đến khi thu hoạch và sau thu hoạch (kể cả xử lý rơm rạ). Lợi ích rõ rệt nhất khi tham gia Đề án là “chi phí giảm, lợi nhuận tăng”, nhất là đầu ra ổn định khi người tiêu dùng ưa chuộng gạo ST25 của hợp tác xã được trồng trong mô hình thơm ngon hơn, rất ít dư lượng thuốc bảo vệ thực vật.  Như vậy, Đề án đã phát huy hiệu quả thiết thực với chi phí sản xuất thấp hơn, lợi nhuận cao hơn. Hiệu quả sản xuất của mô hình tăng 32,3% so với ngoài mô hình do chi phí sản xuất thấp hơn (20,1%) và lợi nhuận cao hơn (12,2%). Kết quả về đo đạc phát thải khí nhà kính trong vụ Hè Thu năm 2024 tại Hợp tác xã Hưng Lợi cho thấy, lượng phát thải trong mô hình là 9.505kg CO₂ tương đương/ha, giảm 3.996kg CO₂ tương đương/ha/vụ (tương đương 29,6%) so với ruộng ngoài mô hình. Đây là bằng chứng thực nghiệm quan trọng cho thấy hiệu quả của việc giảm phát thải khi điều chỉnh kỹ thuật canh tác phù hợp hơn. Giống lúa ST25 của Hợp tác xã Hưng Lợi được bán với giá cao hơn ở ngoài mô hình khoảng 2.000 đồng/kg. Lợi nhuận trung bình 1ha canh tác từ 45 - 49 triệu đồng.

Giám đốc Hợp tác xã Nông nghiệp Hưng Lợi, Trương Văn Hùng, và cánh đồng thực hiện mô hình 01 triệu ha lúa chất lượng cao.

         Ông Phạm Hoàng Trân, thành viên HTX Nông nghiệp Hưng Lợi chia sẻ: "Theo cách canh tác lúa truyền thống, mỗi ha gieo sạ từ 120 - 150kg lúa giống. Tuy nhiên, khi tham gia vào mô hình thí điểm Đề án 1 triệu ha lúa chất lượng cao, thì thực hiện theo quy trình giảm phát thải đề án đề ra, lượng giống gieo sạ giảm chỉ còn 60kg/ha và nhờ kết hợp đồng bộ trong việc sạ thưa, giảm giống, bón vùi phân, đúng thời điểm khi cây lúa cần nên so với lúa canh tác ngoài mô hình đã giảm lượng phân bón khoảng 30%. Đồng thời, trong quá trình canh tác ruộng bị ngập nước lâu, khiến lượng khí metan sinh ra càng nhiều, do đó để giảm phát thải thông qua việc quản lý nước, ngành chuyên môn đã hỗ trợ lắp đặt 3 thiết bị cảm biến môi trường trên cánh đồng lúa của HTX để đo đạc các chỉ số về mực nước tại ruộng cho thành viên HTX. Thiết bị cảm biến đã được cài đặt trên điện thoại thông minh của thành viên HTX, giúp thành viên biết mực nước trong ruộng lúa trong từng thời điểm đo đạc. Từ những dữ liệu của thiết bị cảm biến cung cấp, thành viên HTX đã kịp thời điều chỉnh mực nước ở ngưỡng thích hợp, giúp rễ lúa ăn sâu, cứng cây, giảm đổ ngã, sinh trưởng tốt và hạn chế thất thoát trong quá trình thu hoạch". Cũng là thành viên hưởng lợi khi tham gia thí điểm mô hình 1 triệu ha lúa chất lượng cao, ông Lý Công Chức, thành viên HTX Nông nghiệp Hưng Lợi nhìn nhận: "Với diện tích lúa 3,5ha tham gia mô hình thí điểm Đề án 1 triệu ha lúa chất lượng cao đã giúp cho tôi giảm đáng kể chi phí đầu tư 2 mùa vụ lúa của năm 2024, 2025. Mùa vụ đầu tiên, tôi tham gia thực hiện mô hình thí điểm là vụ Hè - Thu (năm 2024), với giống lúa gieo sạ ST25, trong suốt mùa vụ canh tác, tôi đã áp dụng quy trình sản xuất “1 phải, 5 giảm”, “3 giảm, 3 tăng” nên năng suất lúa tăng cao, sản lượng lúa đạt 8 tấn/ha, giá bán 11.000 đồng/kg, trừ chi phí lợi nhuận 60 - 70 triệu đồng/ha. Còn vụ Đông - Xuân (năm 2024 - 2025) tôi thu hoạch trước tết Nguyên đán 2025, mặc dù ảnh hưởng của thời tiết lúa trổ ngay lúc có mưa nhiều, nhưng nhờ áp dụng các biện pháp canh tác lúa tiên tiến, nên lúa giảm thiệt hại đáng kể. Lúa sau thu hoạch ước năng suất 6 - 6,2 tấn/ha, giá bán 9.000 đồng/kg, trừ chi phí lợi nhuận 50 - 60 triệu đồng/ha. Hiện tại, tôi đang làm đất để thực hiện tiếp mô hình thí điểm trong vụ lúa Hè - Thu năm 2025 này, chắc chắn mùa vụ mới sẽ thành công".

         Mô hình thí điểm Đề án 1 triệu ha lúa chất lượng cao quy mô 50ha tại HTX đã được triển khai thực hiện qua 2 mùa vụ đều rất thành công. Năng suất lúa trong mô hình ước tính đạt bình quân từ 6,5 - 7 tấn/ha, đem về lợi nhuận hơn 5,5 triệu đồng/ha cho thành viên HTX, nhờ giảm chi phí đầu tư mùa vụ. Lượng rơm tại ruộng cũng sẽ được thành viên tận dụng ủ làm phân hữu cơ, bón lại cho lúa, làm thức ăn cho trâu, bò hoặc trồng nấm... thay vì xử lý theo cách thức truyền thống trước kia là đốt bỏ làm tăng phát thải ra môi trường. Đặc biệt khi tham gia thí điểm mô hình, HTX được hưởng lợi rất nhiều khi được các cấp, các ngành từ Trung ương, tỉnh, địa phương hỗ trợ đầy đủ các trang thiết bị, từ cơ giới hóa trong canh tác lúa đến sau thu hoạch.  Nhờ đó, hoạt động sản xuất và kinh doanh của HTX khi thực hiện mô hình thí điểm Đề án 1 triệu ha lúa chất lượng cao dễ dàng hơn.

         Ông Trương Văn Hùng - Giám đốc HTX Nông nghiệp Hưng Lợi thông tin. “Để thực hiện thành công mô hình thí điểm Đề án 1 triệu ha lúa chất lượng cao, trước khi triển khai đến HTX Nông nghiệp Hưng Lợi, ngành Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Sóc Trăng đã phối hợp địa phương tổ chức nhiều lớp tập huấn kỹ thuật cho các thành viên về quy trình canh tác, phương thức sử dụng phân bón, theo nguyên tắc quản lý dinh dưỡng cho vùng chuyên biệt và quản lý dịch hại theo nguyên tắc 4 đúng. Cộng với nền tảng sẵn có trong việc áp dụng các gói kỹ thuật “3 giảm, 3 tăng”, “1 phải, 5 giảm”, mà trước đây HTX đã được Dự án Chuyển đổi nông nghiệp bền vững hỗ trợ nên việc quản lý liều lượng phân bón, thuốc bảo vệ thực vật theo hướng giảm phát thải trong mô hình ngày một chuyên nghiệp và bài bản hơn”.

                                                                                                               Bài và ảnh: Sóc Ca.